
Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) 2021 yılının ilk çeyreğini konu alan ekonomik bülteni bugün açıklarken, ortaya konan veriler, ülke ekonomisinde çarkların dönmediğini gösteriyor. Bültende özellikle hükümete yönelik bir dizi politika önerilerine de yer verildi.
Ticaret Odası Konferans Salonu’nda düzenlenen basın toplantısıyla açıklanan bültende 2020’de başlayan koronavirüs etkilerinin hala devam ettiğine işaret edildi.
Bültende “aşı” başlığı üzerinde özellikle durulduğu dikkati çekerken, “aşılanmanın” salgını sona erdirmenin, sürdürülebilir ve hızlı ekonomik iyileşme sağlamanın en iyi yolu olduğu anlatıldı.
KTTO Başkanı Turgay Deniz tarafından açıklanan bültende; TC-KKTC arasında imzalanan 12 maddelik bir eylem planı da ihtiva eden “2021 Yılı T.C. Hükümeti ile KKTC Hükümeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması” üzerinde de duruldu.
Bültende, KKTC tarafının anlaşmadaki taahhütlerini yerine getirmesi istenerek, 2021 Eylem Planını hayata geçirerek, 2022’yi kapsayacak ekonomik program teklifini en geç Ekim 2021 tarihine kadar hazırlaması istendi.
ÜLKE EKONOMİSİNİN KISA ÖZETİ
Bültende KKTC ekonomisinin görünümü üzerinde de duruldu. Ön plana çıkan ekonomik veriler şöyle:
– Ekonominin 2020 sonunda %11.04 civarında küçüldüğü tahmin ediliyor.
– İşsizlik oranı 2020’de 9 yıl sonra ilk defa %10.1 ile çift hanelere çıktı.
– Genç işsizlik oranı yaklaşık %10 puan artarak %29.3’e yükseldi.
– 2020’de enflasyon oranı %15.03 oldu. Nisan ayında yıllık enflasyon %16.45’e ulaştı.
– Kamu yönetimi mahalli gelirlerinin yerel giderlerini karşılama oranı 2018’de %101 seviyesine çıkarken 2019’da %96, 2020’de ise %87 seviyesine kadar geriledi 2021 birinci çeyreğinde ise bu oran %92.28 olarak gerçekleşti.
– 2020’de ilk üç ayda 133 milyon fazla veren KKTC yerel bütçesi 2021’de aynı döneminde 135 milyon açık verdi.
– Bankacılık sektörünün aktif büyüklüğü 2020 yılında da artmaya devam etti.
– Pandemi döneminde ekonomik faaliyetlerin aksaması nedeniyle özel sektör işletme kredilerine ağırlık verdi ve işletme kredileri %36.9 arttı.
– Hanehalkının gelir kaybına uğraması ve harcamalarının azalması neticesinde tüketici kredileri azaldı ancak, tasarruf mevduatları dövizin de kısmi etkisiyle %25.3 arttı.
– Turizm sektörü KKTC’de de zor bir yıl geçirdi. 2021’in ilk çeyreğinde gelen yolcu sayısı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %99.2 azaldı.
TİCARET ODASI’NIN POLİTİKA ÖNERİLERİ
1) Aşılama, salgını sona erdirmenin, sürdürülebilir ve hızlı ekonomik iyileşme sağlamanın en iyi yoludur. Bu nedenle aşı temini konusunda daha aktif olunması gerekiyor. Aşı temininin Türkiye üzerinden yapılması koşuluyla mümkün olan her türlü yolla KKTC’ye getirilmesi için çalışmalar yapılmalı.
2) Daralan dış talebi canlandırmak üzere, pandemi ile ilgili gerekli tedbirlerin de alınarak;
i. Tüm sınır kapılarının Kovid-19 salgını öncesi koşullar temelinde açılması,
ii. KKTC’den konut satın alan yabancıların ülkeye girişlerinin kolaylaştırılması,
iii. Ülkeye 1 milyon Euro ve üzerinde kaynak getirerek yatırım yapacak yabancıların şirket kurma ve talep etmesi halinde vatandaşlık işlemlerinin hızlandırılması,
iv. “Öğrenci Dostu Ada” Projesinin yaygınlaştırılması.

3) Salgın ortamında istihdamın korunmasına yardımcı olmak amacıyla uygulamaya giren sosyal sigorta işveren prim desteğinin, çalışan sayısı gözetilmeksizin 2021 yılının sonuna kadar uzatılması ve yerel işgücünün niteliğini artırmak ve kalifiye işgücü ihtiyacının karşılanmasına yönelik eğitim imkânlarının geliştirilmesi.
4) Kamu yönetiminin etkinliğini ve verimliliğini artırarak, özel sektör işletmelerinin çalışmalarını kolaylaştırmak gereken bu dönemde, kamuda yaz aylarındaki çalışma saatlerini gün içine yayarak, sabah mesaisini 08.30-12.30; öğleden sonra mesaisini ise 13.30-16.30 arasında olacak şekilde düzenlenmesi.
5) Döviz kurlarının yükselmesi mal ve hizmet üretim maliyetlerinde artışlara neden olarak özellikle fiyat oluşumlarını etkilemekte ve pahalılığa neden olmaktadır. Kur artışları, gelirleri TL ve yükümlülükleri döviz olan işletmelerde daha da hissedilmektedir. Dövizin yükselmesine yönelik;
i. Tüm gümrük işlemlerinde döviz kurunun 2021 yılsonuna kadar uygun bir kura sabitlenmesi,
ii. Döviz cinsinden yapılacak kira sözleşmelerdeki stopaj oranının %15; TL ile yapılacak sözleşmelerdeki stopaj oranın %5 olması,
iii. Hâlihazırda antrepolarda bulunan malların gümrük işlemlerinde malların antrepoya alınma tarihindeki döviz kurunun uygulanması,
iv. Türkiye’den KKTC limanlarına sefer yapan gemilerin liman giriş-çıkış ücretlerinin ve kıyı emniyeti ücretlerinin ABD doları yerine Türk Lirası ile yapılması.
6) Vergi Usul Yasasında yapılacak bir değişiklikle kur gelirlerinin vergilendirilmemesinin sağlanması.
7) KKTC ekonomisinin salgın sonrasında taşınabilmesi, turizm, yükseköğretim, ticaret ve pazarlama faaliyetleri ile birlikte her türlü ekonomik faaliyetin verimli hale gelebilmesi haberleşme alt yapısının yenilenip çağdaşlaştırılması ile mümkün olabilecektir. Bu bağlamda haberleşme alt yapısının fiber optik kablo kullanılarak yenilenmesi ve e-devlet projesinin tamamlanması hayati önem taşımaktadır. Fiber-optik altyapısının çok hızlı bir şekilde kamu-özel işbirliği yönetimiyle tamamlanması gerekmektedir.
8) Fonların kaldırılması ve ülke ekonomisi için katma değer yaratan yerli üretim alanlarında üreticilerin girdi maliyetlerinin ucuzlatılması, pazarlama ve dış satım süreçlerinde süreli olarak desteklenmesi.
9) Amortismana bağlı ekonomik kıymetlerin katma değer vergisinin bunların aktife girdiği veya kullanılmaya başlandığı vergilendirme döneminde bir defada indirim konusu yapılması.
10) Enerji yönetiminin daha verimli hale getirilmesi ve enerji politikalarının şeffaf ve doğru bir şekilde yürütülüp uygulanabilmesi için Enerji Üst Kurulunun kurulması.
11) Anımsanacağı üzere öncesinde %50 olan yatırım indirim oranı 21 Kasım 2018 tarihinde %10’a düşürülmüş, ardından 19 Mart 2019 tarihi itibariyle %20 olarak düzenlenmiştir. Ayrıca maliyet bedelinin yılın başındaki asgari ücretin 20 katı olma şartı getirilmiştir. Salgın döneminde yatırım indirimlerinin yatırımları teşvik edecek şekilde en az %50’ye yükseltilmesi ve maliyet bedeli şartının kaldırılması.